Friday, July 2, 2010

ეთნიკური უმცირესობები ქართულ პოლიტიკაში

 

ნინო მაჭარაშვილი

თეა ყიფშიძე

 

3.07.2010


ისეთი მრავალეთნიკური ქვეყნისთვის, როგორიც საქართველოა, ეთნიკური უმცირესობების პოლიტიკურ ცხოვრებაში  ჩართულობა ძალიან მნიშვნელოვანია. წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა წახალისდეს სეპარატიზმი, რაც ქვეყნის ტერიტორიაზე ახალი კონფლიქტების გაჩენას შეუწყობს ხელს. საქართველოს ხელისუფლებამ ბოლო წლებში ამ საკითხებზე მუშაობა გაააქტიურა: შეიქმნა სახელმწიფო მინისტრის აპარატი რეინტეგრაციის საკითხებში; შემუშავდა ეროვნული კონცეფცია, რომლის ფარგლებშიც შედგა 5-წლიანი სამოქმედო გეგმა; კომპაქტური ჩასახლების რეგიონებში დაიხვეწა ინფრასტრუქტურა. თუმცა, გააქტიურებული მუშაობის ფონზეც კი, გადადგმული ნაბიჯები საკმარისი არაა და ქართულ საზოგადოებაში ეთნიკური უმცირესობების სრული ინტეგრაცია ჯერ კიდევ საკმაო დროსა და ძალისხმევას მოითხოვს.

 

ყველაზე დიდი პრობლემა, რაც ეთნიკურად არაქართველებს პოლიტიკურ ჩართულობაში ხელს უშლის, სახელმწიფო ენის არცოდნაა. სულ მცირე, რითაც გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობა შეიძლება, არჩევნების დროს საკუთარი პოზიციის დაფიქსირებაა. აქამდე ენის არცოდნა ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლებს ამ საშუალებასაც ართმევდა. გასული წლის დეკემბრიდან კი ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ საარჩევნო ბიულეტენებისა და არჩევნებთან დაკავშირებული სხვა დოკუმენტების   თარგმნა დაიწყო.

 

ენის არცოდნის გარდა, არაქართველი მოსახლეობის პოლიტიკურ დისკუსიებში ჩაბმას ხელს უშლის  ძველ თაობაში გავრცელებული განწყობაც. სახალხო დამცველთან არსებული ეროვნულ უმცირესობათა საბჭოს კოორდინატორის, კობა ჩოფლიანის, აზრით, ეს განწყობა 90-იანი წლების ნაციონალისტური პოლიტიკის შედეგია. გამსახურდიას პრეზიდენტობისას დამკვიდრებულმა არაშემწყნარებლურმა პოლიტიკამ ეთნიკურ უმცირესობებს ერთგვარი შიში გაუჩინა. ისინი ფრთხილობენ, პოლიტიკური პროცესებით მათი დაინტერესება საზოგადოების დანარჩენმა ნაწილმა არასწორად არ  გაიგოს. სწორედ ამიტომ ქვეყნის ეთნიკურად არაქართველი მოქალაქეები პოლიტიკურ პროცესებში ჩაბმისაგან ხშირად თავს იკავებენ. უმცირესობების აქტიურობა, ძირითადად, უშუალოდ მათთან დაკავშირებულ საკითხებს ეხება.

 

განწყობა განსხვავებულია ახალგაზრდა თაობაში. რეინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრის აპარატის წარმომადგენლის, მაკა ხვიჩიას, თქმით, რეგიონებში გასვლისას ეთნიკურად არაქართველ ახალგაზრდებში ის დიდ დაინტერესებას ხედავს. ”ისინი მონდომებულები არიან, ისწავლონ ქართული ენა და ჩაერთონ პროცესებში, რადგან ეს მათი ქვეყანაა,” - ამბობს ხვიჩია. მისივე თქმით, მთავრობა ცდილობს, სახელმწიფო სტრუქტურებში ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები დაასაქმოს და ასე შეუწყოს ხელი მათ პოლიტიკურ ჩართულობას.

 

ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლებს შორის ახალ კადრებს ეძებს და ამზადებს  ზურაბ ჟვანიას სახელობის სახელმწიფო ადმინისტრირების სკოლა, რომელიც 2005 წელს  გაიხსნა ქუთაისში. სკოლაში ორ რამეს ასწავლიან -  ქართული ენასა და სახელმწიფო მართვას.   დირექტორის მოადგილის, გია ცუცხვაშვილის, ინფორმაციით, 2006-2008 წლებში სკოლის ეთნიკურად არაქართველ 168 კურსდამთავრებულს შორის უმუშევარი 97 იყო და მათგან 51 სკოლის დამთავრების შემდეგ დასაქმდა. ამჟამად სკოლის შენობაში რემონტი ტარდება, რის გამოც სწავლა დროებით შეჩერებულია.

 

გადაწყვეტილებების მიღებაში უმცირესებობის მონაწილეობის მხრივ მდგომარეობა დღესდღეობით  ასეთია:  აღმასრულებელი ხელისუფლების ზედა შტოებში ეთნიკური უმცირესობების 5-მდე წარმომადგენელია დასაქმებული; 150-კაციან საკანონმდებლო ორგანოში კი გასული საპარლამენტო არჩევნების შედეგად უმცირესობების მხოლოდ 6 წარმომადგენელი შევიდა, მაშინ როცა ეთნიკურად არაქართველები საქართველოს მოსახლეობის 15%-ზე მეტს შეადგენენ. უფრო მაღალია მათი რაოდენობა კომპაქტური დასახლებების თვითმართველობით ორგანოებში. თუმცა ადგილობრივი საკრებულოების მუშაობის ეფექტიანობას ეჭვქვეშ აყენებს სამოქალაქო მოძრაობა „მრავალეროვანი საქართველოს“ ხელმძღვანელი არნოლდ სტეფანიანი. იგი მიიჩნევს, რომ საქართველოში ყველაფერი მაინც ცენტრალურ დონეზე წყდება.  სტეფანიანის თქმით, რეგიონულ საკრებულოებსა და გამგეობებს პოლიტიკურ პროცესებზე გავლენა არ აქვთ.

 

ამ პრობლემის მოსაგვარებლად დეცენტრალიზაციის გაზრდაა საჭირო. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ რეგიონის საკითხები ადგილობრივ დონეზე უნდა გადაწყდეს და არა ცენტრალური ხელისუფლების მიერ თბილისში. საქართველოში 2006 წელს დაიწყო რეფორმა, რომელიც სწორედ ამ მიზანს ემსახურებოდა. თუმცა უმცირესობის საკითხთა ევროპული ცენტრის ხელმძღვანელის, ტომ ტრიერის, თქმით, დეცენტრალიზაციის რეფორმა რეალური შედეგის მოსატანად მეტ დახვეწას მოითხოვს.

 

 ეთნიკური უმცირესობების პოლიტიკურ პროცესებში ჩართულობის გასაზრდელად სტეფანიანი კიდევ ერთ საშუალებად მთავრობის მხრიდან ხელოვნურ სტიმულირებას მიიჩნევს. ხელოვნური სტიმულირება საარჩევნო უბნების საზღვრებისა და კვოტირების ისე შეცვლას გულისხმობს, რომ ადგილობრივი თვითმართველობის ორგანოებში მეტი ეთნიკურად არაქართველი მოხვდეს.

 

თუმცა ხელისუფლებას განსხვავებული პოლიტიკა აქვს არჩეული.  მაკა ხვიჩიას აზრით, პოლიტიკური ინტეგრაციის აუცილებელი წინაპირობა კულტურული ინტეგრაცია უნდა გახდეს. სახელმწიფო სტრატეგია სწორედ კულტურათაშორისი დიალოგის გაღრმავებისკენაა მიმართული. ხვიჩიას თქმით, იმისათვის, რომ სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენლებმა ერთად ჰარმონიულად იცხოვრონ, ერთმანეთის შესახებ მეტი უნდა გაიგონ.  ასევე, აქცენტი კეთდება ქართული ენის სწავლების გაუმჯობესებაზე - ეს კი იმ ინფორმაციულ ვაკუუმს ამოავსებს, რომელიც საქართველოში მცხოვრებ არაქართველებსა და საზოგადოების დანარჩენ ნაწილს შორის ბოლო ორი ათწლეულის მანძილზე გაჩნდა.

 

არ არსებობს ზუსტი სტატისტიკური მონაცემები, თუმცა ბოლო წლებში პოლიტიკურ პროცესებში ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენელთა ჩართულობა ცალსახად იზრდება. „საქართველო სწორ გზაზე დგას, მაგრამ მეტი აქტიურობაა საჭირო,“ - ამბობს ტრიერი. მისივე თქმით, სახელმწიფო პოლიტიკის პირველადი შედეგების შეფასება რამდენიმე წელიწადში გახდება შესაძლებელი.

 

Sunday, June 6, 2010

მაია, ნანუკა და ტელეჭორები

ზვიად ბარქაია
თბილისი. 5 მაისი. 2010


მათ თქვენი სევდა და სიხარული აინტერესებთ. ტელეკამერებით ხელში იჭრებიან ადამიანების ცხოვრებაში, მათი გამოცდილებები ეკრანზე გადააქვთ და ამ ეკრანიზებულ ცხოვრებას ვიზუალური ეფექტებითა და მარილიანი სიტყვით კმაზავენ. ისინი არიან მაყურებლის ემოციების მბრძანებელები და ჭორების ინდუსტრიის მაგნატები. ისინი არიან მაია და ნანუკა.

ჭორაობა ქართულ ტელესივრცეში ყველაზე სარფიანი საქმეა, ხოლო ტელე-ჭორიკნები კი ყველაზე პოპულარული ჟურნალისტები გახლავთ. რაც ადრე საფიხვნოში იმართებოდა, დღეს -- მასობრივი კომუნიკაციის ხანაში -- უკვე ცისფერი, ან გნებავთ ყვითელი, ეკრანებიდან ხდება. თუ ტელევიზორს ოთხშაბათს საღამოს ,,იმედზე“, ხოლო ხუთშაბათს ,,რუსთავი2“-ზე მომართავთ, მაია ასათიანი და ნანუკა ჟორჟოლიანი არ დაგზარდებიან და სრულიად განსხვავავებულ და ამავდროულად სწრაფი კვების პროდუქტივით მსგავსი ადამიანური ისტორიებით უხვად მოგამარაგებენ.

ჭორაობა, როგორც ტელეპროდუქტი, დიდი ხანია დამკვიდრდა საერთაშორისო მედია ბაზარზე, თუმცა ეს ჟანრი ქართულ ტელესივრცეში შედარებით გვიან გამოჩნდა. დღეს ,,პროფილი“ და ,,ნანუკას შოუ“ წარმატებით ართმევს მაყურებელს აქამდე ერთ-ერთ ყველაზე მოთხოვნად პროდუქტს - პოლიტიკურ ახალ ამბებს. თუ უკანასკნელ დრომდე ქართული ტელემედია ძირითადად პოლიტიკური ბატალიების შესახებ ინფორმაციით უმასპინძლდებოდა აუდიტორიას, დასავლეთში ტელემაყურებელი უკვე დიდი ხანია ტირის და იცინის ოპერა უინფრისა და ელენ დეჟანერესთენ ერთად.

პოლიტიკით გადაღლილმა ქართველმა მაყურებელმა ენთუზიაზმით აიტაცა სიახლე და ზემოთ ხსენებული გადაცემები დღეს შესაშური პოპულარობით სარგებლობენ. ჭორაობამ არ იცის გენდერული საზღვრები, მაგრამ ტელესტუდიებშიც ეს საქმე ამ დარგის აღიარებულ ოსტატებს - ქალბატონებს მიანდეს.

ვინ არიან ქალბატონები, ვინც ტელევიზიით ადამიანური ემოციებით ვაჭრობენ? თქვენს წინაშეა ორი კონკურენტი: წითელ კუთხეში – „რუსთავი2-ის“ სევდის დედოფალი მაია ასათიანი და ლურჯ კუთხეში-„იმედის“ მოდელირებული „პროფილის“ წამყვანი ნანუკა ჟორჟოლიანი. ამ გადაცემების ეთერში გასვლის შემდეგ ორივე ტელეწამყვანის ფოტოებმა არაერთხელ დაამშვენა გლუვყდიანი გამოცემების გარეკანი და დღეს ორივეს ფართო და ერთგული ტელემრევლი გააჩნია.

მათი პოპულარობის შესაფასებლად სოციალური ურთიერთობების ვებგვერდებზე თვალის შევლებაც კმარა. ფეისბუქის ზოგიერთ წევრს მიაჩნია, რომ ჩუქურთმებში ჩაფლული, ბავშვურად მომღიმარე მაია და მისი ცრემლმდენი გადაცემა ,,უცხო და უშუალოა“. თუმცა, მის მოძულეთა 1500-იანი ლაშქარმაც მოიყარა თავი ფეისბუქ-კამპანიაში ,,ვინც ვერ იტანთ მაია ასათიანს“.

წარმატების ფორმულა ორივე ტელედივამ მათი გადაცემების დასავლური პროტოტიპებისგან ისესხა. ნანუკას შოუს ბევრი ,,ელენის შოუს“ ქსეროქსად მიიჩნევს. თავის ერთერთ გადაცემაში, როცა ცნობილი ქალბატონების ჩაცმულობებს განიხილავდნენ, ნანუკა ჟორჟოლიანმა განსაკუთრებული სიყვარული გამოხატა ელენის სტილის მიმართ, და თქვა რომ „რა ქნას მოსწონს და ბაძავს, ნეტა ყველას ასე ეცვას“.

მოკლედ, ამ ქალბატონებს აქებენ თუ ლანძღავენ, უწუნებენ ჩაცმულობას თუ ხმის ტემბრს, უყვართ თუ ვერ იტანენ, მათ მაინც უყურებენ. ,,პროფილი“ და ,,ნანუკას შოუ“ ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული გადაცემებია და მათ გამოჩენასთან ერთად ქართულ მედიისთვის თვისებრივად ახალი, ყვითელი ტელესეზონი გაიხსნა.

Saturday, June 5, 2010

იკრძალება, მაგრამ ნებადართულია

სოფო ბერიაშვილი
თბილისი. 3 ივნისი.

გარემოვაჭრეებისთვის ნასესხები დრო თვითმმართველობის არჩვენებთან ერთად ამოიწურა. ახალარჩეული მუნიციპალიტეტი შეეცდება ღია ცის ქვეშ, ქაოტურად მიმდინარე აღებ-მიცემობა სპეციალურად განსაზღვრულ სივრცეში მოამწყვდიოს. მოვაჭრეები ქუჩის დათმობას არ ჩქარობენ.

ნაზი ტაბაღუა უკვე სამი წელია ,,ბახტრიონის ბაზარში" ყველს ყიდის. აბაშიდან, მეზობლების წაბაძვით, იმ იმედით ჩამოვიდა, რომ ოჯახს ,,ორ კაპიკს შემატებდა". უკვე ორჯერ გააგდეს, მაგრამ ისევ ვაჭრობს: - ,,სანამ გვამყოფებენ, ვიქნებით..."

არჩევნებამდე ამყოფეს, მაგრამ ახლა წესრიგის დამცველებთან მორიგი შეჯახების მოლოდინშია. ,,სულ შიშის ქვეშ ვართ. გვეშინია ხვალინდელი დღის - ვინმე არ მოვიდეს და არ გვითხრას წადითო."

წინაზე, ერთი დღით ადრე გააფრთხილეს, თქვენი ნებით წადით, თორემ გაგყრითო. ტაბაღუა და სხვა მოვაჭრეები მითითებას არ დაემორჩილნენ რასაც პოლიციასთან დაპირისპირება მოყვა. ,,არავის ინდობდნენ, არც ქალს, არც ბავშვს. ბევრნი იყვნენ. ყველაფერი გადაგვიყარეს. დიდი ზარალი მივიღეთ".

თბილისელების დამოკიდებულება გარემოვაჭრეების მიმართ არაერთგვაროვანია. ზოგი ანტისანიტარიას და ქუჩებში ხერგილებს ემდურის, ზოგიც იაფ საქონელს ეძალება და გარემოვაჭრეებს უთანაგრძნობს. აზრთა სხვადასხვაობა ინტერნეტ-ფორუმზე მიმდინარე ერთ-ერთი დიალოგიდანაც ჩანს:

ჯორდანო: -- ,,მე მომხრე ვარ გარევაჭრობა აიკრძალოს. მე თუ ვერ ვიარე ამ ქალაქის ქუჩებში, სულ ფეხზე არ მკიდია ვიღაც ციგანი "ლიკრას" [გა]ყიდვით რომ ოჯახს არჩენს? წავიდეს და ბაზარში გაყიდოს. ან არა და სანაპიროზე თევზი რომ იყიდება, საღამოს ["]პროსტო["] ვერ გაივლი[.] იქ სულ საცობია."

მარიკო: -- ,,...ცოტა იმ გარემოვაჭრის გულშიც ჩაიხედე."

გარემოვაჭრეებს ცატა ხნის წინ კონსერვატიული პარტია გამოექომაგა. პარტიის ერთ-ერთ წევრს ლაშა ჩხარტიშვილს გარევაჭრობის აკრძალვა, ქვეყანაში არსებული მძიმე ეკონომიკური ვითარების გათვალისწინებით, დაუშვებლად მიაჩნია. გარევაჭრობა უნდა დაკანონდეს, აცხადებს ჩხარტიშვილი და არჩევნების შემდეგ "დარბევების" მორიგ სერიას მოელის. "არჩევნებამდე არ არბევენ. არჩევნების შემდეგ კი იწყება ახალი ტალღა.. დაწიოკება. პოლიცია სიტყვიერ და ფიზიკურ შეურაცხყოფას აყენებს იმ ადამიანებს, ვისთვისაც თავის რჩენის ერთადერთი გზა გარევაჭრობაა."

მოვაჭრეებთან უხეშად მოპყრობას არ იწონებს დედაქალაქის ხელისუფლებაც, თუმცა, თბილისის მერის თქმით, ქალაქის მმართველობა ვერ შეეგუება იმ ანტისანიტარიას, რომელიც თბილისის ქუჩებში გარევაჭრობის გამო სუფევს. ,,თბილისში რამდენიმე ახალი ბაზარი შენდება. ჩვენ გამოვუყოფთ ფართს იმ გარემოვაჭრეებს, რომლებიც ჩვენს შეთავაზებას დათანხმდებიან."

Sunday, January 10, 2010

შეზღუდული დაფინანსება უნარშეზღუდულთათვის




თამარ თამარაშვილი

18 დეკემბერი



ჯანდაცვის სამინისტროს გადაწყვეტილებით, მიმდინარე წელს შეიცვლება უნარშეზღუდული ბავშვების სასწავლო ცენტრების სახელმწიფო დაფინანსების ფორმა. სრულ დაფინანსებას მხოლოდ სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი ინვალიდი ბავშვები მიიღებენ, ხოლო სხვა ბაშვებისთვის შეიძლება იმ ერთადერთი ადგილის კარი დაიხუროს სადაც ისინი სრულფასოვან მოქალაქეებად გრძნობენ თავს.

თერთმეტი წლის გიორგი თავის ასაკთან შედარებით გონებრივად ჩარმორჩენილია. ერთი წლის წინ მას არ შეეძლო დამოუკიდებელი ცხოვრება, სკოლაში სიარული და გართობა. დროის დიდ ნაწილს სახლში ატარებდა, საკუთარ თავში იყო ჩაკეტილი და მხოლოდ ოჯახის წევრებთან კონტაქტობდა. უკვე ერთი წელია რაც გიორგი უნარშეზღუდული ბავშვებისთვის განკუთვნილ დღის ცენტრში ,,პირველ ნაბიჯში“ დადის. ახლა მას ბევრი მეგობარი ჰყავს, მოსწონს მასწავლებლები. ისწავლა ლექსები, სიმღერები და მისი ცხოვრებაც ახალი და უჩვეულო თავგადასავლებით აივსო.

ახალი კანონმდებლობის მიხედვით, კი მომავალი წლიდან გიორგი, შესაძლოა, ისევ ძველ ცხოვრებას დაუბრუნდეს და ახალი, უკეთესი ცხოვრება მხოლოდ მოგონებად დარჩეს.

2009 წელს სახელმწიფომ 650 უნარშეზღუდულ ბავშვს გადაუხადა ცენტრში სწავლის საფასური. თბილისში სულ 35 დღის ცენტრია. ბიუჯეტიდან თითოეულ ბავშვზე დღეში 10 ლარი იყო განსაზღვრული. მიმდინარე წლიდან კი ჯანდაცვის სამინისტრო პრიორიტეტს სოიციალურად დაუცველ ფენას მიანიჭებს. ფინანსური სიძნელეების კვალდაკვალ სახელმწიფომ ქამრების შემოჭერა, სხვა მიმართულებებთან ერთად, შეზღუდული შესაძლებლობების ბავშვების ხარჯზეც გადაწყვიტა.

ახალი წესით, სრულ დაფინანსებას მხოლოდ სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფი პირები მიიღებენ ანუ დაფინანსება ასე განისაზღვრება: ვინც სიღარიბის შკალაზე 100000 ქულას ვერ დააგდროვებს, ის სრულად დაფინანსდება, 120000-ქულის დაგროვების შემთხვევაში 70%-იან დაფინანსებას მიიღებს. ხელისუფლების თქმით, სახელმწიფო ბიუჯეტი ვეღარ აუდის ცენტრებში ბავშვების მზარდი რაოდენობის სრულ დაფინანსებას.

სახელმწიფო შემწეობის ახალი ფორმის ამოქმედების შემთხვევაში მშობლები, რომელთაც შვილისთვის სწავლის საფასურის გადახდის საშუალება არ ექნებათ, იძულებულნი იქნებიან თავიან შვილებთან ერთად თავადაც დარჩნენ სახლში და ბავშვებზე საშინაო პირობებში იზრუნონ.

,,უნარშეზღუდული ბავშვების მოვლა ისედაც დიდ ხარჯებთანაა დაკავშირებული. ბევრ მშობელს არ აქვს საშუალება ყველა სხვა ხარჯებთან ერთად სწავლის საფასურიც გადაიხადოს. ერთ-ერთი მათგანი ვარ მე’’, – ამბობს გიორგის დედა ანა ბზიშვილი. მას გიორგის ცენტრში მიყვანა ყოველდღე ტაქსით უწევს. ამას ხანდახან ემატება ვიზიტი ექიმთან, რაც დამატებითი ხარჯია.

,,ჩემს შვილს ცენტრი განვითარებაში ეხმარება. როგორც თავად ამბობს, ცენტრში თავს კარგად გრძნობს და მეგობრებიც გაიჩინა. უნარშეზღუდული ბავშვები საზოგადოებაში, გარკვეულწილად მაინც გარიყულები არიან, Aამიტომ მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ჰქონდეთ ურთიერთობა ,,მსგავს “ბავშვებთან. თუ სახელმწიფოს აღარ შეუძლია სრულად დააფინანსოს ცენტრები, კარგი იქნება თუ დახმარებას სხვა ორგანიზაციები გაგვიწევენ.“

ერთ-ერთი დღის ცენტრის ექიმი ბელა ჭანკვეტაძე აღნიშნავს, რომ დღეს შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ქართველი პატარები ისედაც გაუცხოებულ გარემოში ცხოვრობენ, ახალი კანონპროექტი კი უნარშეზღუდულ ბავშვებსა და საზოგადოების სხვა წევრებს კიდევ უფრო დააშორებს. ჭანკვეტაძეს მიაჩნია, რომ დაფინანსების შემცირებასთან ერთად, კიდევ უფრო გაძნელდება საზოგადოების დარწმუნება, რომ მიიღონ ასეთი ბავშვები არა შეზღუდვების, არამედ დადებითი თვისებების გამო.

„დღის ცენრებში ეს ბავშვები ყოველდღიურად ვითარდებიან,” ამბობს ჭანკვეტაძე. ,,ცენტრის მიზანს პირველ რიგში წარმოადგენს ის, რომ მისცეს მათ საკუთარი ძალის რწმენა. თუკი ყველა მათგანს არ ექნება სწავლის საშუალება, შეფერხდება მათი გონებრივი განვითარება. ბავშვებს სჭირდებათ სრული ადაპტაცია გარემოსთან. ცენტრები მათ ამაში ეხმარებიან, საშუალებას აძლევენ გამოავლინონ ნიჭი, რაც ჯერ-ჯერობით მათში ფარულად, მაგრამ მაინც არის. როდესაც ისინი სწავლობენ რაიმე ლექსს, რაიმე ნივთის კეთებას, ან უბრალოდ ერთმანეთთან ურთიერთობას, უხარიათ; ხვდებიან, რომ სასარგებლო საქმის კეთება მათაც შეუძლიათ. თუ სახელმწოფო მათ ხარჯებს არ დაფარავს, შესაძლოა ცენტრები დაიხუროს კიდეც და ამ ბავშვებს არასდროს მიეცეთ საკუთარი თავის რეალიზების საშუალება.“

არსებობს მოსაზრება, რომ საზოგადოება იმის მიხედვით ფასდება, თუ როგორ ეპყრობა ის იმ ადამიანებს, რომელთაც არ შეუძლიათ თავიანთი შესაძლებლობების დამოუკიდებლად რეალიზება. დღეს ქართული გარემო ნაკლებად მეგობრულია უნარშეზღუდულთა მიმართ. თბილისში საზოგადოებრივ ტრანსპორტშიც კი შეუძლებელია უნრაშეზღუდულთა თავისუფალი გადაადგილება. ცოტაა ხმოვანი შუქნიშნები უსინათლოებისთვის.

ქართული საზოგადოება ზოგადად მიუჩვეველია უნარშეზღუდული ბავშვების ქუჩაში დანახვას და მათ მიმართ დამოკიდებულება ხშირად ხოლო ხმამაღლა გამოთქმული სიბრალულსა და დანანებით თავის ქნევაში გამოიხატება. ბზიშვილი ქუჩაში ყოველთვის გრძნობს ადამიანების მწვავე ყურადღებას, ხშირად ესმის სიტყვები: ,,ვაი საწყალი ბავშვი! რა ეშველება!.“ მას ეს სიტყვები გულს არ სტკენს, გიორგი კი ყოველთვის გრძნობს განსხვავებულ დამოკიდებულებას გარშემომყოფთა მხრიდან და ეს ძალიან ცუდ ხასიათზე აყენებს მას. ერთადერთი ადგილი, სადაც წასვლა და დარჩენა უხარია, ეს ცენტრია, მაგრამ დედამისი ამბობს, რომ სახელმწიფო ხელშეწყობის გარეშე არ შესწევს საშუალება დასწავლის , . თუმცა, მალე ასეთი ერთადერთი ადგილიც კი მისთვის აღარ იარსებებს.